ایدز

ایدز سرنام عبارت (به انگلیسی: AIDS یا Acquired immune deficiency syndrome) به معنی نشانگان نقص ایمنی اکتسابی است. ایدز یک بیماری پیش‌رونده و قابل پیشگیری است، این بیماری حاصل تکثیر ویروسی به نام اچ‌آی‌وی در بدن میزبان است که باعث تخریب جدی دستگاه ایمنی بدن (معروف به نقص ایمنی یا کمبود ایمنی) انسان می‌گردد، که خود زمینه‌ساز بروز عفونت‌های موسوم به «فرصت طلب» است که یک بدن سالم معمولا قادر به مبارزه با آنهاست ولی بدن بیمار مبتلا به ایدز در برابر آنها مقاومتی ندارد. در نهایت پیشرفت همین عفونت‌ها منجر به مرگ بیمار می‌گردد به طوری که بیماری‌های پولمونیت و سل عامل اصلی مرگ و میر در میان مبتلایان به ایدز در سراسر جهان است.

ایدز پدیده‌ای پزشکی-بهداشتی است که ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن بسیار گسترده‌است. در سال ۱۹۹۶ سازمان ملل متحد ایدز را نه تنها به عنوان یک مشکل سلامتی مورد توجه قرار داد بلکه آن را یک مسئله بر سر راه پیشرفت بشری برشمرد. همچنین در سند استراتژی امنیت ملی ایالات متحده آمریکا (۲۰۰۲) این کشور خود را متعهد به هدایت جهان برای کاهش مرگ و میر اچ‌آی‌وی/ایدز دانسته‌است. بیش از ۹۰ درصد موارد ابتلاء مربوط به کشورهای جهان سوم و در حال توسعه است. ایدز در حال حاضر ششمین علت مرگ و میر بشر است.

ایدز تنها یک مشکل پزشکی نیست، بلکه یک مشکل اجتماعی و فرهنگی نیز هست، این بیماری تابو تلقی می‌شود و با هاله‌ای از شرم و منع‌های اخلاقی و فرهنگی همراه‌است که این موضوع مانع از اعلام بیماری از سوی افراد شده و همین مساله منجر به پنهان ماندن بیماری، طی نشدن پروسه درمان و در نتیجه شیوع سریع آن می‌شود.. به علت پیش داوری و ترس از سرایت بیماری، این بیماران درمورد انتخاب مسکن، شغل، مراقبت‌های بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیض قرار می‌گیرند. رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز موجب انزوای بیمار گشته، فرصت آموزش را از وی می‌گیرد. وحشت از مرگ، وحشت طرد و تنهایی و انگ اجتماعی، اخراج کارگران مبتلا و بدنامی از طرف دوستان و خانواده سبب می‌شود افرادی که گمان می‌کنند ممکن است دچار باشند، وضعیت خودشان را تا جایی که مقدور است مخفی نگه دارند که این خود موجب گسترش بیماری است. از سال ۱۹۸۸ به منظور افزایش بودجه‌ها و همچنین برای بهبود آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیض‌ها اول دسامبر هر سال (۱۰ آذر) به عنوان روز جهانی ایدز معین شده‌است و هر سال برای این روز شعاری نیز در نظر گرفته می‌شود...

ویروس اچ‌آی‌وی

یک ویروس به نام اچ‌آی‌وی (HIV) عامل بروز بیماری ایدز است. HIV حروف نخست نام «ویروس نقص ایمنی انسانی» به زبان انگلیسی است. هر فرد «اچ‌آی‌وی مثبت» (دچار ویروس اچ‌آی‌وی) الزاما مبتلا به ایدز نیست، بلکه اگر برخی تظاهرات بالینی را بروز دهد مشخص می‌شود به ایدز مبتلا شده‌است (اما می‌تواند این ویروس را به دیگران منتقل کند). تنها نیمی از افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی در طی ۱۰ سال به مرحله ایدز مبتلا می‌شوند. این زمان در افراد مختلف متفاوت است و به وضعیت سلامتی و عادات فردی افراد بستگی دارد، امروزه برخی داروها نیز به کنترل این روند کمک می‌کنند.

مرحلهٔ بروز ایدز

فرد مبتلا به اچ‌آی‌وی هنگامی به مرحلهٔ ایدز می‌رسد که شمار گویچه‌های سفید CD4+T آنقدر کم شود که نتوانند از پس انجام وظیفهٔ معمولی خود برآیند. CD4+T یاخته‌های سفید خون هستند که واکنش‌های ایمنی بدن را موزون و مهار می‌کنند. این دشواری اندک اندک در درازای هنگامی که شخص + HIV می‌باشد، پیشرفت می‌کند که ممکن است یک تا ۱۵ سال به درازا بکشد. البته افراد در درازای این مدت خوب و تندرست به نظر می‌رسند ولی در این مدت شمار ویروس چند برابر می‌شود.

بر پایهٔ این تعریف، ایدز هنگامی است که شمار سلول‌های CD4+T به کمتر از ۲۰۰ شماره در هر میکرولیتر خون می‌رسد و یا هنگامی که بدن فرد دچار عفونت‌های فرصت‌طلب بشود (که گاهی با بودن ۲۰۰ تا ۸۰۰ یاخته CD4+ رخ می‌دهد).

پیشگیری
از آنجا که تاکنون واکسن و یا علاج قطعی برای این بیماری کشف نشده‌است و در آینده نزدیک نیز امکان پذیر به نظر نمی‌رسد مهم‌ترین راه مبارزه با این بیماری، پیشگیری و آموزش است.

گزارش سال ۲۰۰۷ بانک جهانی در مورد ایدز در جنوب آسیا، شیوع بیماری ایدز را «شدید» اما «قابل پیشگیری» می‌داند.

برای پیشگیری از انتقال اچ‌آی‌وی، بهترین راه خودداری از آمیزش جنسی با فرد بیمار (یا دچار ویروس) و استفاده از کاندومهای جنس لاتکس (نوعی لاستیک) است. ذراتی با ابعاد ویروس اچ‌آی‌وی نمی‌توانند از کاندوم لاتکس عبور کنند و اگر به درستی و به طور منظم استفاده شوند شیوه کاملاً موثری در کاهش خطر انتقال بیماری محسوب می‌شوند. هرچند تنها شیوهٔ صد در صد موثر، خودداری کامل از آمیزش جنسی با افراد مشکوک به داشتن رفتارهای پرخطر است.

معتادان تزریقی می‌توانند با خودداری از مصرف سرنگ‌های مشترک خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی را کاهش دهند.

راه‌هایی که اچ‌آی‌وی منتقل می‌شود
یافته‌های دانشمندان در سال ۲۰۱۲ حاکی از آن است از هر چهار فرد مبتلا به اچ‌آی‌وی، یک نفر از ابتلای خود بی‌خبر است. معنایش این است که آن افراد امکان دریافت معالجات دارویی را پیدا نمی‌کنند و ممکن است که هنوز ناقل ویروس باشند. هرچند اچ‌آی‌وی در تمام ترشحات بدن فرد مبتلا (بجز عرق) وجود دارد ولی برای سرایت سه راه زیر اثبات شده‌است:

    آمیزش جنسی: شایعترین راه سرایت ویروس تماس جنسی است. ویروس ممکن است از فرد مبتلا به شریک جنسی‌اش منتقل بشود(مرد به مرد، مرد به زن و زن به مرد). سرایت از زن به زن هم امکان دارد، سرایت از راه تماس جنسی ۸۰ درصد کل موارد در جهان را شامل می‌شود که بیشتر از ۷۰ درصد آن از راه تماس با جنس مخالف و ۱۰ درصد آن از طریق تماس با همجنس است که این آمار در سال ۲۰۱۲ تغییر یافت به نحوی که به گزارش آژانس حفاظت از بهداشت بریتانیا (HPA) بیماری ایدز از سال ۲۰۰۷ در مردان همجنسگرا نسبت به مردان دگرجنسگرا به شدت رو به افزاریش است و نزدیک به نیمی از ۶ هزار ۲۸۰ نفری که در سال ۲۰۱۲ در آنان ابتلا به اچ‌آی‌وی تشخیص داده شد، مردان همجنس‌گرا بودند و طبق آمارها از هر ۲۰ مرد همجنس‌گرا، یک نفر اچ‌آی‌وی مثبت است.

تماس جنسی هنگامی ممکن است منجر به سرایت اچ‌آی‌وی شود که یک طرف دچار اچ‌آی‌وی/ایدز باشد و تبادل یا تماس مایعات بدن طرفین رخ دهد. بنابراین تماس جنسی مرد با مرد، مرد با زن، زن با زن در این شرایط ممکن است موجب سرایت شود. لازم به ذکر است در مقاربت حتی اگر انزال (خروج منی از آلت مرد) هم رخ ندهد امکان سرایت وجود دارد. چون مایعات مترشحهٔ قبل از آن هم حاوی ویروس هستند.

    تبادل خون یا فرآورده‌های آن: ویروس می‌تواند از راه مصرف خون و یا فاکتورهای انعقادی آلوده هم منتقل شود. ویروس می‌تواند از راه یک ورید (مثلاً درحین تزریق وریدی)، مقعد، واژن، آلت مردانه، و سایر غشاهای مخاطی (نظیر چشم) و یا بریدگی‌ها و زخم‌ها (از جمله در دهان) وارد بدن میزبان شود.

بیماران هموفیلی و تالاسمی به دلیل دریافت مکرر خون و یا فراورده‌های آن (نوع انسانی) و معتادان تزریقی که از سرنگ و سوزن بطور مشترک استفاده می‌کنند از گروه‌های پر خطر در ابتلا به اچ‌آی‌وی و ایدز به حساب می‌آیند.

        هر وسیلهٔ تیز و بُرنده که احتمال آغشته شدن به خون آلوده را داشته باشد، در صورت ضد عفونی نشدن و ایجاد زخم، می‌تواند فرد سالم را مبتلا کند. پس ابزار پزشکی، دندان پزشکی، لوازم خال کوبی، سوراخ کردن گوش، حجامت و قمه زنی ممکن است باعث انتقال ویروس شود. سرایت از طریق پیوند عضو (کلیه، کبد، قرنیه، لوزالمعده و...) هم ممکن است. هرچند در کشورهای پیشرفته به دلیل رعایت کامل احتیاط‌های لازم در استریلیزاسیون مواردی از انتقال از راه اقدامات پزشکی به ثبت نرسیده‌است.

        احتمال انتقال این ویروس از طریق آندوسکوپی نیز وجود دارد.

    از مادر مبتلا، به جنین: ویروس می‌تواند از طریق مادر مبتلا به اچ‌آی‌وی به جنین در داخل رحم، و یا حین زایمان و یا در طی دوران شیردهی (که می‌توان به وسیله جایگزینی شیر خشک با شیر مادر از آن جلوگیری کرد) به جنین یا نوزاد منتقل شود.این شیوه در مورد ابتلای کودکان بسیار شایع است به طوری که ۹۰ درصد تمامی کودکان مبتلا به HIV در سال ۲۰۰۳ از طریق انتقال مادر به کودک دچار شدند، هرچند مصرف داروهای ضدویروسی در حین بارداری در کاهش احتمال این انتقال بسیار موثرند.

راه‌هایی که اچ‌آی‌وی نمی‌تواند منتقل شود

    از طریق تنفس، سرفه و عطسه.
    از طریق بوسیدن، تماس پوستی یا دست دادن.
    از طریق استفاده مشترک از لوازم آشپزی مانند بشقاب، قاشق و چاقو.
    از طریق تماس با صندلی توالت یا سایر اشیاء عمومی مانند دستگیرهٔ در یا میلهٔ اتوبوس
    از طریق حشرات، نیش یا گاز حیوانات.
    از طریق شنا در استخرهای عمومی یا حمام و حولهٔ مشترک.
    از طریق خوردن غذایی که توسط فرد مبتلا به اچ‌آی‌وی تهیه شده باشد.

من مبتلا به ایدز هستم، مرا بغل کنید.
من نمی‌توانم شما را بیمار کنم.